25. Żegnaj Warszawo!

 Ulica Daniłowiczowska zdjęcie wykonane przez Barbarę Gancarczyk marzec 1945 rok

 Zdjęcie Maria Pajzderska Grób Pański Wielkanoc 1945 rok

Ulica Franciszkańska sierpień 1944 rok. Zdjęcie Urszula Katarzyńska

1 sierpnia szli do Powstania przepełnieni ogromna radością. Wreszcie czuli się wolni, po pięciu latach terroru i niewoli. Z dumą zakładali biało – czerwone opaski. Mieli walczyć kilka dni… Po 63 dniach musieli złożyć broń… Gloria victis… Zmuszono ich do opuszczenia miasta, które droższe było niż życie. Jak przyjęli wiadomość o podpisaniu kapitulacji? Jak się żegnali z Warszawą?
"Chwila odpoczynku i dopiero teraz rozejrzałam się dookoła. Tylko ruiny i zgliszcza. Dotarło do mnie, że Warszawa przestała istnieć. Wpatrywałam się, chciałam utrwalić i zapamiętać. Nawet jak kiedyś tutaj wrócę, to nigdy już nie zobaczę Warszawy mojej młodości. Mojego drogiego, rodzinnego miasta. Z ciężkim  sercem i oczami pełnymi łez poszliśmy dalej" – wspomina Janina Gruszczyńska Jasiak

Urszula Kurkowska Katarzyńska przeszła cały szlak powstańczy: Wola, Starówka, Śródmieście, Czerniaków, Mokotów. Po kapitulacji Mokotowa, dano im możliwość wyboru – kanałami do Śródmieścia, albo wyjście z ludnością cywilną. Dwa razy przechodziła kanałami, trzeci raz nie była w stanie… Nie mogła mieć przy sobie ni co mogłoby wskazywać na jej związki z Powstańcami. Musiała zdjąć panterkę, w której przeszła całe Powstanie. Legitymację i opaskę schowała za rurą w piwnicy. Wierzyła, że wróci i weźmie. Znalazła damski fartuch rozpinany z przodu. Na nogach miała zniszczone oficerki, jeszcze po „Szczerbie”, kilka numerów za duże. Na głowie chusta, również znaleźna.  Zabrała ze sobą swoje największe skarby – pamiątki po Włodku. Kiedy stanęła w kolumnie cywilów, wyglądała jak babinka.

Sławomir Pocztarski na polecenie dowódcy miał odwiedzić matkę. Przebywała kawałek od jego oddziały, a szedł do niej kilka godzin.  Był silny niemiecki ostrzał, czołgał się rowem pełnym trupów. Kiedy wreszcie dotarł, dowiedział się, że właśnie zakończono walkę. W każdej chwili do  magla gdzie przebywała matka z siostrą mogli wejść Niemcy. Zdążył się umyć i przebrać w cywilne ubranie. Opaskę schował we framudze drzwi. Był zrozpaczony – bez powstańczego posterunku, domu, biało-czerwonej opaski. Małoletni żołnierz-tułacz.  Opuszczając Warszawę nie miał wątpliwości, że tu wróci…

Marian Gałęzowski był przy Królewskiej, kiedy dotarła wiadomość o kapitulacji. Nie pamiętał swojej reakcji. To była tylko oficjalna wiadomość. Dużo wcześniej wiedzieli, że to koniec. Wtedy były emocje – żal, przygnębienie, a nawet łzy. Na ich oczach zadawano rany Warszawie i jej mieszkańcom. Walczyli do końca, dłużej się nie dało.

Witold Kieżun w ostatnich dniach września przygotowywał się na najgorsze – na kapitulację. Docierały wiadomości, że jeszcze walczy Mokotów, ale to już była agonia. Kiedy kapitulacja stała się faktem, trudno było mu się z tym pogodzić. Zanim wyszedł z Warszawy został awansowany do stopnia podporucznika. W czasie Powstania robił zdjęcia, niewywołane klisze i swój pistolet „Walter” zakopał w piwnicy przy Chmielnej. Resztę broni zostawili na Placu Narutowicza. Wychodząc z Warszawy czuł ściskający ból…

Maria Pajzderska od 2 października nie miała już żadnej wątpliwości, chociaż wiedziała już wcześniej… Ogłoszono kapitulację. Niewiele zapamiętała z tego dnia. Tylko straszną, złowrogą i ponurą ciszę. Zdecydowała wyjść z ludnością cywilną. Miała nadzieję, że może odnajdzie ślad najbliższych. Musiała mieć cywilne ubranie.
W piwnicy zniszczonego domu  znalazła męskie, zbyt duże buty, ale jakie to miało znaczenie?
Przyjaciółka dała jej cywilne ubranie. Z miasta wychodziła z trzema kolegami. Cały czas wzrok miała wlepiony we własne stopy. Tak bardzo bała się patrzeć na morze ruin. Wychodząc z Warszawy chciała zabrać ze sobą wspomnienia tego miasta, którego już nie było. Legitymację ukryła w bucie. Na Dworcu Zachodnim razem z innymi ludźmi wpakowano ją do bydlęcych wagonów. Kiedy pociąg ruszył coś  w niej pękło. Opuszczała swoją ukochaną Warszawę.